Người đi tìm biển nhưng quyết định an cư ở bờ sông

Tôi đã kể câu chuyện này cho nhiều người bạn trong mỗi lần nói đến chủ đề người leader và sự ra quyết định. 

Tôi tình cờ xem được bộ phim Cien años de soledad trên Netflix, sau đó mới ngờ ngợ à thì ra đó là tác phẩm Trăm năm cô đơn kinh điển mà tôi chỉ nghe tên mà chưa đọc. 

Toàn bộ kiến thức của quyển sách thông qua bộ phim, chắc có đôi chút khác biệt, nhưng do tiếp cận bộ phim trước cho nên những gì tôi nghiệm qua sẽ thông qua góc nhìn bộ phim xây dựng là chính.  

José Arcadio Buendía, một người đàn ông có nhiều ý tưởng và khả năng suy luận vượt ra khỏi ngôi làng anh đang sinh sống, cùng với Úrsula Iguarán – người vợ kết hôn cận huyết của mình, muốn bỏ qua 2 nỗi sợ: lời nguyền sinh con có đuôi heo và hồn ma của người anh đã giết để bảo vệ sự tự trọng cho vợ mình và mình, nên họ quyết định rời khỏi làng. 

José đã dẫn dắt một số người trẻ, đi theo lý tưởng của anh là đi tìm biển để định cư. Vì anh tin rằng đây sẽ mở ra cơ hội giao thương với thế giới, kiến tạo tương lai mới và thoát khỏi sự  ám ảnh trong quá khứ. Quan điểm mang tính chất  khoa học, lý trí, phù hợp với đam mê khám phá tri thức của anh: núi liền kề biển đã lay động được mọi người để cùng theo anh. 

Vai trò một người leader, có tầm nhìn và mục tiêu rõ rệt, dẫn dắt một team đến nơi mà sẽ giúp họ thay đổi hoàn toàn cuộc sống về sau. 

Nhưng sau mấy năm di chuyển, hết núi, đến đầm lầy, chìm ngập trong đầm lầy và không hề thấy sự xuất hiện của biển, dân làng bắt đầu hoang mang và lo sợ. Nhiều người dấy lên lòng nghi ngờ với lý tưởng của anh. Điều mà chính bản thân anh cũng bắt đầu hoài nghi. 

Xin cắt ngang mạch phim một chút để nói về chuyện lãnh đạo và dẫn dắt theo series Mindful leadership của Vietsuccess, tập của thầy Hoàng Mạnh Hải và MC Quốc Khánh. Theo định nghĩa của thầy Hải là: Lãnh đạo là dẫn dắt một đoàn người hoặc bản thân mình vượt qua một khoảng cách thời gian. Tháng 3/2025 đến tháng 3/2026, mình dẫn dắt mọi người đi đến cái đích nào, phát triển hay không phát triển, đạt mục tiêu hay không đạt mục tiêu, hạnh phúc hay là bất hạnh. 

Lãnh đạo là làm cho người ta không lạc đường. Trong hành trình đi đến mục tiêu. 

Nhưng trên thế giới, thì 70% lãnh đạo là không đạt mục tiêu. 

Tôi nghĩ, không phải bởi vì họ hay rời mắt khỏi mục tiêu do những tiền đề cơm áo gạo tiền hay những vấn đề sinh ra từ sự thiếu hiểu biết của họ, mà là do họ chưa đủ tĩnh tâm và chưa bao giờ được dạy để có thể lãnh đạo bản thân. Khi chưa lãnh đạo được bản thân, thì khó có thể lãnh đạo một trăm bàn tay, một nghìn bàn tay, những đôi tay giúp thực hiện hóa tầm nhìn. Ắt hẳn bạn và tôi cũng đang nhìn thấy mình trong vai trò lãnh đạo mà thiếu lãnh đạo và thiếu tỉnh thức này. 

Trong lúc bản thân chưa lãnh đạo được chính mình, José đã phải dẫn dắt mọi người vượt qua hết đầm lầy này đến đầm lầy nọ. Với lý trí và lý thuyết về giấc mơ định cư ở biển, khi thực thi mỗi ngày, tức là di chuyển đến mục tiêu mỗi ngày, họ phải đối mắt với những rào cản khác, buộc họ phải đưa ra những quyết định khác, xa dần mục tiêu. 

Trong một giấc mơ, José nhìn thấy một ngôi làng trù phú bên cạnh dòng sông, bầu trời trong như pha lê, không khí trong lành, nước sông trong vắt như nước dừa, những ngôi nhà có tường soi gương bên bờ sông. Và khi anh tìm thấy một nơi như trong giấc mơ, anh quyết định đây sẽ là nơi mà mọi người sẽ định cư. Mục tiêu là biển bây  giờ đã  thay đổi. Từ một người lý trí, anh quyết định nghe theo tâm linh. Và từ  quyết định này, anh đã mở ra một ngôi làng Macondo biệt lập với thế giới bên ngoài, phát triển trong hơn 100 năm rồi biến mất vào hư vô sau đó như nó đã được định trước.

Nếu xét về khía cạnh dẫn dắt qua một khoảng cách thời gian,  thì José đã dẫn dắt dân làng của mình đến một nơi trù phú, xinh đẹp, bắt đầu một cuộc sống mới với thiên nhiên ưu ái. Theo tôi, đó là một người lãnh đạo thành công. 

Sau khi ngôi làng đã hình thành, với một trí óc tuyệt vời, anh có thể  cân đối cho mỗi ngôi nhà một khoảng cách đến sông bằng  nhau để nhà nào cũng thuận tiện ra sông lấy nước, và cả hướng gió hướng sáng sao cho nhà nào cũng mát như nhau vào mùa mưa và nóng như nhau vào mùa hè. 

Rồi anh cũng lại tiếp tục đi tìm biển. Và biển thực sự chỉ cách nơi anh đang an cư tầm 2 ngày đi bộ. 

Đến đây, tôi mới nghĩ rằng, làm lãnh đạo thật ra đôi lúc phải  đưa ra những quyết định rất khó khăn và khó hiểu với người đứng ở ngoài. Ví dụ như tôi, khi xem tới đây, tôi nói: ôi sao anh hiểu được núi liền kề biển vậy mà anh không hiểu sông sẽ chảy ra biển và gần sông cũng đã gần biển lắm rồi? Sao không cố chút nữa? 

Nhưng “nếu – thì” thì nó sẽ  không bao giờ là điều sẽ xảy ra thực sự. Mà nếu có đặt mình vào tình huống đó thì nó cũng sẽ không  xảy ra dễ dàng như vậy. 

Như bộ phim Sully  – Miracle on the Hudson của Tom Hanks, anh bị National Transportation Safety Board thẩm vấn vì quyết định của mình sau khi cứu sống hành khách bằng một quyết  định táo bạo khi máy bay bị cháy 2 động cơ do chim đâm vào.  Bằng cách mô phỏng lại một phi vụ y chang để xem cơ trưởng có thể làm gì để ứng phó với tình huống đó. Cuối cùng thì, mô phỏng bị bác bỏ vì mô phỏng không  gặp áp lực thực sự như người cơ trưởng phải quyết định trong phút chốc khi nắm giữ trong tay mấy trăm sinh mệnh  trên chuyến bay. 

Chỉ khi nào đó là vấn đề của bạn thì mới có thể nói được tại sao bạn quyết định thế này hay thế  kia. Khi bạn là José  thì bạn mới “biết” nên tiếp tục đi tìm biển hay dừng lại ở bờ sông. 

Khi không biết làm gì thì nên làm gì?

Trong công cuộc xây dựng và phát triển doanh nghiệp, hay bất  kì tổ chức nào, cũng sẽ  có lúc chính  người  lãnh đạo gặp nhiều tình huống không biết phải làm gì. José trong tình huống trên cũng không biết nên đi tiếp hay dừng lại. 

Khi đó, trong tình huống của tôi, càng quyết định nóng vội thì càng dễ gây ra những đổ vỡ tiếp theo. Vì đó là quyết định dựa trên cảm xúc và để phản ứng lại với cách mà mình đang nhìn nhận tình huống nhưng nó chưa chắc là cái nó vốn là. 

Thời gian tôi ngồi xuống và chậm lại, tôi mới biết rằng tôi cần quay về bên trong, tìm hiểu bản  thân và mở rộng chính mình trước tiên. 

Trong tĩnh lặng, trí huệ thực sự sẽ lên tiếng, và khi đó, những quyết định của mình sẽ là những quyết định đúng đắn. 

Nhiều lần, tôi đúc kết ra những câu, mà người đi trước thực ra đã nói rất nhiều. Thì ra, con đường này, trong trời đất đã có sẵn lối đi, chỉ khi bạn đi đến điểm đó, bạn mới unlock được câu nói đó, và bây giờ sự hiểu về câu nói đã vượt qua khỏi chữ nghĩa ban đầu rất xa. Và để đi đến điểm đó, bạn phải tự đốt đuốc lên mà đi.